به گزارش ثریا متن زیر با عنوان در نقد شیخ اشراق نوشته فرزاد نعمتی که در ادامه از نظر شما میگذرد:
شیخ اشراق، شهابالدین یحیی بن حبش سهروردی (۵۸۷ ۵۴۹ ه. ق) اهل سهرورد زنجان، از نامدارترین متفکران ایرانی است که میتوان بهدرستی او را از بزرگترین اندیشمندان دنیای اسلام نیز دانست.
دکتر مجدالدین کیوانی در مقدمهای که بر ترجمهاش از کتاب «سهروردی و مکتب اشراق» نوشته است درباره عظمت جایگاه شیخ اشراق چنین مینگارد: «نبوغ، عمق و وسعت فکر، استقلال اندیشه، خلاقیت و نوآوری، قدرت ترکیب افکار و آرا مختلف، نگرش جهانشمول، نیروی بیان و ذوق، و تسلط در زبانهای عربی و فارسی شیخ اشراق را در تاریخ تفکر جایگاه ویژه و ممتازی بخشیده که از بسیاری جهات قابل قیاس با جایگاه دیگران نیست.» کیوانی در ادامه برجستگی سهروردی را معلول سه عامل دانسته است: «تفکر جهانشمول و جامع، ابتکار، و جسارت در بیان.» (امین رضوی، ۱۳۸۲: ۲)
دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی نیز که از جمله مشهورترین مروجین و هواداران شیخ اشراق است درباره شیخ اشراق میگوید: «من بارها گفتهام در میان حکمای اسلامی، هیچکس به اندازه سهروردی با قرآن آشنا نبود، اما متأسفانه قشریون اهل سنّت در حلب از ترس اینکه حکمت اشراق به نوعی احیای آئین مجوسیت باشد، او را منزوی کردند. سهروردی را در سنین جوانی و در اوج شکوفایی به شهادت رساندند و آثارش را در شمار کتب ضالّه قرار دادند.»
به زعم دینانی، سهروردی محل التقای سه جریان فکری است: «۱. از یک سو او مسلمانترین مسلمانان است. یک دیندار تمامعیار است. آشنا و مأنوس با قرآن و آموزههای دینی است. ۲. از سوی دیگر با حکمت یونان آشنایی کامل دارد. شاهد آن آثاری است که در شرح و تبیین حکمت مشّاء تألیف کرده و تسلط شگرف او بر منطق ارسطویی است. ۳. از جهتی دیگر احیاگر حکمت ایران باستان است.» (دینانی ۱۳۹۴: ۲۹ ۲۸)
دکتر نادیا مفتونی عضو هیأت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران در کتاب «نگارههای اشراقی» که نشر «وایا» آن را به طبع رسانده است، به نقد و بررسی افکار شیخ اشراق میپردازد. او در ابتدا توضیح میدهد که دو تفسیر از نقد در زبان انگلیسی وجود دارد که برای آن از دو واژه متمایز استفاده میشود. منظور از Criticize و Criticism دو امر است: نخست به معنای عیبیابی و بیان نقیصهها و بدیهای یک موضوع است و سپس به معنای ارزیابی و بیان نقاط قوت و ضعف و خوبیها و بدیهاست. در مقابل اما واژه Critique تنها در مفهوم ارزیابی و بیان نقاط قوت و ضعف و خوبیها و بدیها استفاده میشود.
مفتونی در ادامه توضیح میدهد که مرادش از نقد و انتقاد، شامل بیان وجوه قوت و ضعف میشود، اما این را نیز اضافه میکند که بدون ارائه گزارشی تحلیلی نمیتوان و نباید (هم از نظر روشی و هم از نظر اخلاقی) دست به نقد زد. در مقام توضیح این نباید اخلاقی، مفتونی به این امر اشاره میکند که رعایت ادب در نوشتن و با نرمی با مخالفین سخن گفتن و برخورداری از سعه صدر، اهمیتی اساسی دارد و بنابراین «در مقام نقد، اینکه چگونه سخن میگوئیم، مهمتر از این است که چه میگوییم.» (صص ۱۱ و ۱۲)
ذکر این نکات اخلاقی، لااقل در مقام نقد آثار عالمی چون سهروردی، معنایی مضاعف مییابد وقتی میدانیم که آن حکیم دانا و برنا چگونه خود گرفتار تنگنظری اهل تعصب و جمود شد و در ۳۸ سالگی و در حالی که بیش از ۲۰ کتاب و رساله بلند و کوتاه در موضوعات پیچیده فلسفی، جهانشناختی و روانکاوانه نگاشته شد و از این منظر خود به معجزهای میماند، دچار رسم نخبهکشی ظاهربینی شد که جز پوسته دین و شریعت، امری را به رسمیت نمیشناخت. سهروردی اما بر این روش نبود که دیگران را باطل و خود را حق بداند.
به تعبیر مجدالدین کیوانی: «فرزند سهرورد نسبت به خط و شیوه خاصی تعصب نمیورزد، و در عمل تکصدایی را جایز نمیشمرد …. وی با وجود اینکه مسلمانی مؤمن و کاملاً آشنا با علوم قرآنی بود، از جستجوی حقیقت در سنتهای فکری یونانی، زرتشتی، هندی، یهودی و مسیحی نه تنها ابایی نداشت، بلکه عناصری از این سنتها را در تار و پود نسج فکری خویش تنید و نظام فلسفی خود را جامعیت بخشید.» (امین رضوی: ۳)
مفتونی نیز اذعان دارد که «اندیشه سهروردی جوهرهای انتقادی دارد» و در ضمن «شیخ اشراق در مقام منتقد از یک خصوصیت اخلاقی دیگر نیز برخوردار است. نقدهای شیخ اشراق بر دیگران، در بیشتر موارد و نه همه موارد، همراه با ادب و احترام است. وی تنها در مواجهه با ابوالبرکات بغدادی، لحنی متفاوت و توهینآمیز دارد که خودش این لحن را توجیه میکند …» (صص ۱۰ و ۱۱)
کتاب «نگارههای اشراقی» سه بخش است: نگاره روش، نگاره اخلاق و نگاره حکمت. نویسنده در توضیح چرایی استفاده از واژه «نگاره» مینویسد: «نگاره به معنای ایماژ، شکل و تصویر به کار میرود. من آن را هم به معنای نقش و نگار و تصویر، هم به معنای اسم مصدر و حاصل مصدر نگاشتن، یعنی نوشته، بر فرض اغماض و قبول درستی این دومی، به کار میبرم. تلمیح نقش و نگار، از آن روست که شیخ اشراق، اهل مشاهده و در روش فلسفی خود، قائل به شهود و مکاشفه است و مهمتر از آن، قائل به عالم مثال شده که جهان صور معلقه و مثل قائمه و به تعبیر دیگر، جهان اشکال، تصاویر و ایماژهاست.» (ص ۱۲)
در بخش نگاره روش، به برخی مسائل روششناختی نظیر رهیافت بین رشتهای و رویآورد نمادشناختی شیخ اشراق در زبان علم اشاره میشود و با استفاده از مفهوم هنر دانشمند، جایگاه سهروردی به عنوان یک هنر دانشمند در مدینه فاضله فارابی مورد بحث قرار میگیرد. در بخش دوم برخی دیدگاههای اخلاقی و فرااخلاقی شیخ مقتول درباره خیر، شر، کمال، جمال، حسن، سعادت، شقاوت، عشق، محبت، کمال، علم و … و نیز اخلاق پژوهشی او نظیر ادب مناظره و مباحثه، امانتداری و ارجاع و استناد، احترام و تعظیم حکماً و علما، همراه با پرهیز از تقلید و تقسیم علم با ملاک اثربخشی مطرح میشوند.
مفتونی در انتهای این بخش به مسائلی درباره فلسفه به مثابه سبک زندگی، اخلاق هنر و فلسفه سیاسی شیخ اشراق اشاره میکند. بخش سوم مشتمل بر مسائلی چون نفسشناختی، معرفتشناختی، جهانشناختی و کلام نزد سهروردی است و طی آن نظریه خیال، نظریه ابصار و دیدگاه شیخ اشراق درباره معاد جسمانی و تناسخ مورد بحث قرار میگیرد.
منابع:
اوجبی، علی، ژرفای اندیشه (روایتی دیگر از حیات و دلبستگیهای دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی به همراه پاسخهای ایشان به برخی پرسشهای بنیادین)، نشر وایا، ۱۳۹۴.
امین رضوی، مهدی. سهروردی و حکمت اشراق. ترجمه مجدالدین کیوانی، ۱۳۸۲، نشر مرکز.
مفتونی، نادیا، نگارههای اشراقی، نشر وایا، ۱۳۹۴.
منبع: خبرگزاری مهر
نقشه گنجی که از فضا دیده شد+عکس
شیکترین خودروی برقیای که تاکنون دیدهاید+عکس
رونمایی از شاسی بلند چری با چراغهای خطی و صفحه نمایش بزرگ+عکس
بازدید رایگان از موزهها برای معلمها و استادان
نصب بنر حمایت از اعتراضات ضد رژیم صهیونیستی مقابل سر در دانشگاه تهران
۲ کتاب حوزه علوم قرآنی و مهدویت در کرمان منتشر شد
طرح تحول علوم انسانی در دانشگاه خوارزمی اجرا میشود
دانشگاهها مکلف به اجرای قانون جوانی جمعیت شدند
هنرستانها میتوانند آینده شغلی و تحصیلی دانشآموزان را رقم بزنند
تعطیلی کلاسهای دانشجویان برای حمایت از دانشگاهیان معترض به جنایات رژیم صهیونیستی
حسنا و ملکههای رنگی به کتابفروشیها آمدند
کتاب برای قلب های شکسته منتشر شد
رقابت ۱۲ هزار داوطلب در پنجاه و یکمین دوره آزمون دستیاری پزشکی
اجتماع سراسری دانشگاههای ایران در حمایت از خیزش دانشگاهیان آمریکایی
دستگیری ۲۰۰ دانشجو معترض از ۳ دانشگاه آمریکا
شرایط تحصیل دختران متاهل در مدارس روزانه
راهیابی تیم والیبال دانشآموزی به فینال مسابقات جهانی
مدرسه، جایی برای گفتگوی رو در رو با دانشآموزان
تشکیل ائتلاف جهانی نخبگان دانشگاهی برای کمک به احقاق حق مردم فلسطین
مسابقات ملی سدید» بستری برای رشد و تقویت مهارتهای ارتباطی در دانشجویان است
فرصت انتخاب رشته داوطلبان آزمون دکتری سال ۱۴۰۳ دوباره تمدید شد
رایزن علمی و سرپرست دانشجویان ایرانی در کشور عراق منصوب شد
ایجاد ظرفیت فرا مرزی در تور تجاری گرجستان صنعت ساختمان
تدوین آئیننامه تاسیس و اداره موزههای دانشگاهها و مراکز آموزشی و پژوهشی کشور
یمن جایگزین مهمان ویژه نمایشگاه کتاب شد
کتاب تفسیر سوره تغابن منتشر شد
وعده صادق خروجی دانشگاهها بود
جشنواره گل و گلابگیری میمند - استان فارس
دلایل مدرسههراسی»و راههای ترغیب دانشآموز به مدرسه
نیاز به فضاهایی برای شادی دختران و سپری کردن اوقات فراغت آنان داریم
اپراتور اختصاصی هوش مصنوعی راهاندازی می شود
جهاد تبیین دستاوردهای نظام بزرگترین رسالت ما در آموزش و پرورش است
کادر؛ فراتر از قلمرو عکاسی
ملاکهای افزایش شهریه مدارس غیردولتی
محکومیت شدید برخوردهای خشونت آمیز علیه اساتید و دانشجویان غربی
تجمع دانشگاههای ایران در حمایت از خیزش دانشگاهیان آمریکایی
واکنش رییس دانشگاه تهران به سرکوب اعتراضات دانشجویان آمریکایی
قرنطینهشدن کتابهای مشکوک به آرسنیک در کتابخانه ملی فرانسه
عرضه صفات الهی در کتابفروشیها
عرضه سه نمایشنامه جدید سوره مهر در نمایشگاه کتاب
پیام نوریها میتوانند از امروز محل آزمون پایان ترم خود را تغییر دهند
دانشگاه امیرکبیر حرکت شجاعانه دانشگاهیان آمریکا و اروپا در حمایت از مردم غزه را ستود
مهارت آموزی معلمان در دستور کار آموزش و پرورش باشد
وجدان بیدار دانشگاهیان جهان در مقابل نسل کشی غزه خروشید
قدردانی وزیر علوم از دستاندرکاران حفظ سلامت کنکور
دهه سرآمدی آموزش در دانشگاهها از امروز آغاز شد
دانشجویان و اساتیدِ ایرانی، حمایت از مردم فلسطین را رسالت اصلی خود بدانند
امروز، آخرین مهلت انتخاب رشته دکتری
ارائه خدمات مشاورهای – آموزشی، آنلاین و حضوری مرکز روانشناختی جهت برای عموم
کدام دانشگاههای آمریکا صحنه اعتراضات دانشجویی حمایت از غزه است؟
۴ هزار و ۱۹۳ نفر از دانشجویان متاهل وام تحصیلی دریافت کردند
تجمع دانشگاهیان دانشگاه تهران درحمایت از خیزش دانشجویان در آمریکا
شورای عالی انقلاب فرهنگی در نظارت و پیگیری مصوباتش جدی است
محدودیت اعطای پایههای تشویقی اعضای هیات علمی لغو شد
ساحل شگفت انگیز دَستیر
کلید اولیه نوبت اول کنکور سراسری سال ۱۴۰۳ سهشنبه منتشر میشود
اجرای طرح سمپاد مهارتی در 11 استان کشور
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی: با قاطعیت میگوییم که تخلف در آزمون امسال صفر بوده است
افتتاح همزمان ۷ نیروگاه خورشیدی مدارس در ۶ استان
رفتار غیرانسانی آمریکا نسبت به دانشجویان معترض شرمآور است/ دانشگاهیان جهان باید خون گریه کنند
جمعه ۷ اردیبهشت نمایش «یاخته» باحضور خبرنگاران و عکاسان روی صحنه میرود
چالش کمبود معلم در استان مرکزی کاهش مییابد
بازدید رئیس ستاد برگزاری آزمونهای سراسری اردبیل از حوزههای امتحانی کنکور
لوگوی نود سالگی دانشگاه تهران منتشر شد
رمان جدید اکبر والایی چاپ شد/بر فراز کشتزاردر بازار نشر
زندگی عشایر فارس
تحویل واحدهای مسکونی دانشگاه صنعتی امیرکبیر تا پایان شهریور
جذب امریه سربازی در پژوهشگاه ابن سینا جهاددانشگاهی
امتیاز ویژه دانشجو معلمانی که زودتر از فارغالتحصیلی سرکلاس درس میروند
آخرین آمار توزیع کارت کنکور اعلام شد
برخی ابزارهای جاسوسی کنکور را در بدن کار گذاشتند/ داوطلبان کانالهای تقلب را ترک کنند
کنکوریها اضطراب نداشته باشند/ فرصت جبران وجود دارد
فهرست دانشگاههای خارج از کشور مورد تایید وزارت بهداشت اعلام شد
نتایج اولیه کنکور ۱۴۰۳ نیمه مرداد اعلام می شود
اختصاص 10 امتیاز رتبهبندی به 5709 دانشجومعلم دانشگاه فرهنگیان
کتاب «اُمّ علاء» در نمایشگاه کتاب عرضه میشود
تمهیدات لازم برای کنکور ۱۴۰۳ اندیشیده شد
رقابت کنکور ۱۴۰۳ با آزمون علوم ریاضی و علوم انسانی آغاز شد
جزییات آزمون اختصاصی پذیرش دانشجو – معلم در کنکور ۱۴۰۳
اینترنت در زمان برگزاری نوبت اول کنکور ۱۴۰۳ قطع نمیشود
پیشفروش شنل نامرئی کننده آغاز شد+عکس
یک صفحه جدید به واتساپ اضافه میشود+عکس
بن سلمان از ساخت پروژه بلندپروازانهاش منصرف شد
دانشمندان قلب ماه را دیدند+عکس
ناسا برای بازگشت از سیاره سرخ دست به دامن ایلان ماسک شد
نمونه ایرانی پدافند ضدهوایی که مشابه روسی است+عکس
ورود قدرتمندترین گوشی نوبیا به بازار
انقلابی بزرگ در صنعت ترانزیت و موتورهای دیزلی اتفاق افتاد
رونمایی از سریعترین مرسدس بنز AMG+عکس
باتری این ریزسیاهچاله فضایی میتواند انرژی چند نسل یک خانواده را تامین کند
برای اولین بار اشعه ایکس برآمده از اتمها کشف شد
علت فیلتر دسکورد اعلام شد
هزینه نگهداری از خودروهای لوکس آمریکایی چقدر است؟
چین جنگندههای رادارگریز F۲۲ آمریکا را فلج کرد+عکس
پدافند ضدهوایی ایران که شبیه اس ۳۰۰ روسیه است+عکس
جاسوس همهفن حریف اوکراینیها که در جنگ با روسیه به کمکشان میآید
سریع ترین موشکهای مافوق صوت در سال ۲۰۲۴ معرفی شدند+عکس
نتایج اولیه آزمون استخدامی آموزش و پرورش اعلام شد
دوربین بامزهای که بدون عکس گرفتن شما را شگفت زده میکند+عکس
پیشثبتنام مدارس غیردولتی براساس شهریه سال گذشته است
انتصاب در آموزش و پرورش
برگزاری زنگ آموزش همزمان با گرامیداشت هفته زمین پاک در مدارس شهر تهران
پویش سلامت دهان و دندان ۱۷ تا ۱۹ اردیبهشت برگزار میشود
شاسیبلند جدید چینی که با مدل تسلا مو نمیزند+عکس
آغاز پذیرش دانشجوی دکتری بدون آزمون در دانشگاه آزاد
پیشتازی ۲۶ درصدی داوطلبان زن در نوبت اول کنکور
آثار جشنواره مد و لباس نقش تنپوش در حال داوری است
آییننامه مدرسه تراز سند تحول بنیادین نهایی شده است
جمعه ۷ اردیبهشت نمایش «یاخته» باحضور خبرنگاران و عکاسان روی صحنه میرود
آخرین محور رویداد من یک دانشآموزم با نام «امام مهربانی کلید خورد
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.